Veertien jaar geleden werd in Zweden de hypotheekrenteaftrek drastisch beperkt. De woningmarkt stortte toen volledig in. Moet Nederland zich schrap zetten voor een doemscenario wanneer hier wordt gesleuteld aan de renteaftrek? ‘Als er nu zorgvuldig wordt gehandeld, kan die ellende ons worden bespaard’, beweren drie deskundigen uit Zweden en Nederland.
Professor Bengt Turner, econoom en specialist in de woningmarkt, is verbonden aan de Universiteit van Uppsala en voorzitter van het Institutet för bostads- och urbanforskning (de Zweedse ‘Vromraad’, een adviesorgaan voor de regering). Turner constateert dat de woningmarkt kwetsbaarder is dan voorheen. Dat komt doordat er anders met financiering wordt omgegaan. Na de ellende in Zweden van 1991 hebben banken hun hypotheekbeleid veranderd. Voorheen was een hypotheek onlosmakelijk verbonden met het huis. Nu staat de hypotheek op naam in plaats van op adres en hoort ze bij de eigenaar-bewoner. Hierdoor hebben mensen de mogelijkheid gekregen om méér en vaker te lenen. Dit betekent dat de rente maar licht hoeft te stijgen, of de mensen met een hoge schuld komen in de problemen.”
Wanneer hij kijkt naar de Nederlandse woningmarkt, constateert Bengt Turner een risicofactor: “De huizenprijzen in Nederland zijn kunstmatig hoog. Dat wil zeggen dat ze niet zijn gestegen door een logische ontwikkeling maar door schaarste in een krappe markt. Een dergelijke ‘prijsbubbel’ kan problematisch zijn wanneer de hypotheekrenteaftrek wordt aangepakt: de kans bestaat dat de huizenprijzen dan sneller zullen dalen. Het is dus zaak om de hypotheekrenteaftrek zorgvuldig te bekijken en in een breed kader te plaatsen.”
Nederland heeft weinig te vrezen, mits…
Zowel Turner als Vereniging Eigen Huis wijzen op de gevaren van een te nauwe visie op de renteaftrek, stelt professor Leo Stevens vast, hoogleraar Fiscale Economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. “We moeten het probleem zéér breed trekken, zelfs verder dan de koopwoningmarkt ‘an sich’. De huurmarkt speelt ook een rol. Dit gaat de hele economie als zodanig aan. We zullen nauwkeurige analyses moeten maken van de mogelijke gevolgen van een belastinghervorming voor de eigen woning. En het beleid daarop moeten afstemmen.” Op de vraag of het Zweedse rampscenario denkbaar is in Nederland, reageert Stevens ontkennend: “Ze hebben daar destijds de boel verkeerd getimed. De Zweedse autoriteiten hebben zelf toegegeven dat ze te drastisch zijn geweest.” Twee collega’s van Stevens, Peter Boelhouwer en Paul de Vries, maakten een berekening van een dergelijk ‘rampscenario’ voor Nederland: als de hypotheekrenteaftrek nu abrupt voor 100% zou worden afgeschaft, kunnen de huizenprijzen tot 30% dalen (tot 2012). Dat is dus bijna éénderde van de huidige prijzen.
Stevens is een vurig pleitbezorger van afschaffing van de hypotheekrenteaftrek omdat hij het instrument niet alleen onrechtvaardig vindt, maar ook niet effectief en onnodig ingewikkeld in vormgeving. “Het zijn de hogere inkomens die het meest profiteren. Zo vloeit veel belastinggeld weg naar luxueus eigenwoningbezit dat als zodanig geen ondersteuning behoeft.” De cijfers tonen het aan: circa 70% van de door het Rijk uitgekeerde renteaftrek (in 2004 ruim 7 miljard euro) gaat naar de hoogste inkomens, zo’n 15-20% van het totale aantal eigenwoningbezitters. Stevens stelt derhalve voor om het eigenwoningbezit geheel over te hevelen van de progressieve inkomensheffing voor werk en woning (box-1) naar de vermogensrendementsheffing van het belastingsysteem (box-3) met een vrijstelling tot bijvoorbeeld € 300.000,-. Daarmee is niet langer van belang of de woning met eigen of geleend geld wordt gefinancierd. Door de vrijstelling blijft de bevordering van het eigenwoningbezit intact.
Stevens’ suggestie is inderdaad een manier om van de hypotheekrenteaftrek af te komen. “Mits”, zegt hij nadrukkelijk, “we én een goed moment kiezen, bijvoorbeeld vóór de rente gaat stijgen én niks abrupt of rigide doen maar uitsluitend opereren langs de weg der geleidelijkheid.” De keuze is uiteraard aan de politiek. Per saldo zullen de lagere inkomens er met Stevens’ plan 1% op achteruitgaan, de hogere inkomens (veelverdieners) met maximaal 5,5%. Ter vergelijking: zou de hypotheekrenteaftrek plompverloren worden afgeschaft in het huidige systeem, zonder andere belastinghervormingen, dan kan dat leiden tot een algemene forse prijsdaling op de woningmarkt van 23% tot 30%.
Wie pakt de hete aardappel op?
Professor Hugo Priemus, hoogleraar Systeeminnovatie Ruimtelijke Ontwikkeling aan de TU Delft, vindt dat de politiek ‘genoeg ballen’ moet hebben om het H-woord bespreekbaar te maken: “De hete aardappel moet voor de verandering maar eens niet naar een volgende kabinetsperiode worden doorgeschoven.” Priemus zegt dat de hypotheekrenteaftrek ‘onbevangen’ besproken dient te worden. “Oud-premier Wim Kok zei jaren geleden al dat we ‘dansen op de vulkaan’ omdat Nederland de hoogste hypotheekschuld van Europa heeft. Het systeem van de renteaftrek nodigt namelijk uit tot méér lenen en niet tot méér kopen. Want daarvoor zijn niet voldoende woningen beschikbaar. Tot nu toe heeft geen enkel kabinet het aangedurfd om dit in de publieke arena te gooien. Ook Paars niet.”
Ze kunnen er niet meer omheen, aldus Priemus. Alleen al omdat er nog een reden bij is gekomen, naast de vorming van onnodig hoge schulden en de door professor Stevens genoemde onrechtvaardigheid. Priemus voelt bijna plaatsvervangende schaamte wanneer hij ziet dat de Nederlandse renteaftrek door nota bene buitenlandse bestuurders aan de kaak wordt gesteld: “Burgemeesters in Duitsland en België klagen steen en been over Nederlandse migranten, huizenkopers die in hun land een woning verwerven maar van de Nederlandse overheid hypotheekrente terugkrijgen. De Nederlandse ‘exodus’ verziekt de woningmarkt in landen waar de huizen goedkoop zijn. De Nederlanders drijven immers met de ontvangen subsidie de prijzen op: zij kunnen méér neertellen dan een Duitser of een Belg die beduidend minder hypotheekrenteaftrek kan claimen.”
Verwacht Priemus dat een politieke partij binnenkort de knuppel in het H-hok gooit? “Geen idee. Wat ik humor vind: vroeger moest je rechts stemmen wanneer je tegen de renteaftrek was. Over het algemeen vindt rechts, meestal pragmatisch ingesteld, de renteaftrek een dure en onhandige methode. In Zweden was het een centrumrechtse regering die afrekende met de renteaftrek, in Engeland waren het de conservatieve Tories (eveneens in 1991, red). In Nederland zijn het juist de rechtse partijen die het hardnekkigst vasthouden aan de renteaftrek. Wellicht omdat de mensen die op hen stemmen veelal eigenaar-bewoners zijn. Of links de handschoen zal opnemen? Och. Eigenlijk zou dit een kwestie van gezond verstand moeten zijn en niet van partijpolitiek.”
Bron: Vereniging Eigen Huis
Geen opmerkingen:
Een reactie posten